Ergoterapi Nedir?
Gökçe Özdağ
Ergoterapi temel olarak kişilerin (dezavantajlı bireyler veya onların aileleri, arkadaşları, iş arkadaşları) yaşamlarındaki yapmayı istedikleri veya yaşamlarını sürdürebilmek amacıyla yapmak zorunda oldukları aktivitelere olabildiğince bağımsız bir şekilde katılımlarını destekleyen bir sağlık mesleğidir.
Ergoterapistlerin amacı kişileri bağımsız katılım seviyesine ulaştırmaktır. Bu amaç doğrultusunda; kişinin becerisini geliştirecek aktiviteler planlayarak ve/veya kişinin aktiviteyi yapabilmesi için çevreyi düzenleyerek katılımı arttırmak ergoterapistin temel görevidir. Ergoterapistler sağlıklı ve iyi olma halini destekleyen diğer meslek gruplarıyla ( doktorlar, fizyoterapistler, psikologlar, öğretmenler, terapistler vb.) işbirliği içerisinde ve kişi merkezliliği göz önünde bulundurarak çalışır. Kişi merkezlilik ise aktivitenin kişinin istekleri doğrultusunda olup kişi için anlamlı ve katılımı arttırma amacına uygun olmalıdır.
Ergoterapi yurtdışında Occupational Therapy olarak bilinir. Burada occupation kelimesi iş, meslek, sanat, uğraş, meşgale, meşguliyet ve görev anlamlarına gelmektedir. Bu nedenle ergoterapi, İş ve Uğraşı Terapisi olarak da karşımıza çıkabilir. Ergoterapiyi anlamak için bazı kavramları da bilmek önemlidir.
Occupational Katılım (participation): Kişinin sosyokültürel şartlarının bir parçası olan ve kişinin iyi olabilmesi için talep edilen ya da gerekli olan iş, oyun ve günlük yaşam aktivitelerinin içinde olabilmektir.
Kişinin gereksinim duyduğu her alanda kişisel tercihine göre aktif ya da pasif olarak rol alması, yaşam performansı gösterebilmesi anlamına gelmektedir.
Katılım, aktiviteden farklı olarak bireysel boyutu değerlendirmekten çok sosyal boyutu değerlendirir. Ergoterapistin temel amacı katılımı arttırmak veya kişiyi olabildiğince bağımsızlaştırmaktır.
İş (occupation) Alanları: İnsanların rollerini yerine getirmek için yaşamları boyunca rutin olarak yapabilecekleri gözlemlenebilir eylemlerdir. Ergoterapistler kişileri bu alanlarda bağımsızlaştırmayı hedeflerler. Bunlar alanlar:
*Günlük yaşam aktiviteleri *İş
*Araçlar ile yapılan günlük yaşam aktiviteleri *Oyun
*Uyku ve dinlenme *Boş zaman aktiviteleri
*Eğitim *Sosyal katılım
Performans Kalıpları: İşlerin (occupation) gerçekleştirilme şekli olarak tanımlanır.
*Alışkanlıklar *Roller
*Rutinler *Ritüeller
Performans Becerileri: Anlamlı eylemlerin gözlemlenebilir yapı taşları veya danışanların gerçekleştirdiği occupation birimleri olarak tanımlanır.
*Motor ve praksi becerileri
*Bilişsel beceriler
*İletişim becerileri
*Duyusal ve algısal beceriler
*Emosyonel regülasyon becerisi
Bağlam ve Çevre: İşlerin (occupation) nasıl yapıldığını etkileyebilecek iç ve dış faktörleri ve birbiriyle ilişkili koşulları içerir. Bunlar: Kültürel çevre, bireyler, fiziksel çevre ve sosyal çevredir.
Aktivite Talepleri: Aktivitenin gerçekleştirilmesi için gereken çabanın türünü ve miktarını etkileyen ‘’aktivitenin kendine has özelliklerini ” vurgulamak için kullanılan terimdir. Bunlar: Kullanılan nesneler, alan talepleri, sosyal talepler, zamanlama ve sıralama, gerekli hareketler, gerekli vücut fonksiyonları ve gerekli vücut yapılarıdır.
Danışan Faktörleri: Bu faktörler danışanın kişisel özellikleriyle ilgilidir. Bunlar: Vücut fonksiyonları, vücut yapıları, kişinin değerleri ve kişinin inançlarıdır.
Ergoterapistler aktiviteler planlarken ve tedavi planı oluştururken tüm bu bileşenleri düşünerek kişilere özel programlar hazırlarlar. .
Ergoterapistlerin Çalışma Alanları
Ülkemizde 2014 yılında üniversitelerin Ergoterapi bölümünden mezun olanlar ağırlıklı olarak pediatrik bireylerde duyu bütünleme alanında ve psikiyatrik bozukluğu olan bireylerle çalışsalar da ergoterapistlerin çalıştığı gruplar bu alanların dışında da çeşitlilik gösterir. Bu alanlar:
-Pediatrik bireyler -Yetim ve kimsesiz bireyler
-Psikiyatrik bozukluğu olan bireyler -Hükümlü bireyler
-Fiziksel engelli bireyler -İstismara uğramış bireyler
-Gelişimsel bozukluğu olan bireyler -LGBTIIQ bireyler
-Nörolojik bozukluğu olan bireyler -Afet durumlarındaki bireyler
-Geriatrik bireyler -Sağlıklı bireyler
-Down sendromlu bireyler -Dezavantajlı bireylerin aileleri
-Onkolojik hastalığı olan bireyler
-Görme engelli bireyler
-Az gören bireyler
-İşitme engelli bireyler